Weetjes over taal, lezen, dyslexie, leren en je brein!

Voor leren, het leesproces en taalontwikkeling zijn verschillende processen nodig. Processen die we dagelijks inzetten of juist niet willen of kunnen inzetten. Leren wordt soms gezien als moeilijk, vervelend en lastig, terwijl we dagelijks bewust en onbewust aan het leren zijn.

Sommige kinderen, jongeren of (jong)volwassenen hebben een setje nodig wat betreft de taalontwikkeling, het leren lezen of het leren op zich. In deze blog plaats ik regelmatig weetjes of tips over leren, je brein, lezen/dyslexie en taalontwikkeling.

Hiermee kun je je eigen leren verbeteren/stimuleren of dat van je eigen kind of mogelijk de kinderen die je begeleidt of les geeft. Hou je de weetjes in de gaten? Geef je ze door aan je kind of je leerling? Gaaf! Zo maken we leren, taal en lezen weer leuk!

Wat is het werkgeheugen?

Werkgeheugen is ons vermogen met informatie te werken. Om precies te zijn: werkgeheugen is de bewuste verwerking van informatie. Met bewust wordt bedoeld dat je de informatie echt in je hoofd hebt. Dankzij je werkgeheugen ben jij in staat om naar iemand te luisteren terwijl je tegelijkertijd checkt of er berichten zijn binnengekomen op je smartphone of pannenkoeken bakt voor je kinderen.  Het werkgeheugen verschaft jou het vermogen om je te concentreren op het gesprek met een ander en de drang te negeren om op je mobiele telefoon te kijken wat de stand is van de voetbalwedstrijd.

Je kunt het werkgeheugen beschouwen als de dirigent van je brein. Een orkestdirigent zorgt ervoor dat hij alle verschillende instrumenten van een orkest onder controle krijgt. Zonder dirigent is het resultaat een groot kabaal. Op vergelijkbare wijze brengt jouw werkgeheugendirigent orde in het bombardement van dagelijkse informatie: de e-mails, de rinkelende telefoons de planning die continu verandert, het nieuwe wiskundehoofdstuk dat je moet leren, etc.

In deze stortvloed aan informatie waarin alles even belangrijk lijkt, heeft je werkgeheugen twee heel belangrijke functies:
1. Het brengt prioriteit aan in de informatie en verwerkt deze, zodat jij kunt negeren wat irrelevant is en kunt werken met wat belangrijk is.
2. Het houdt informatie vast, zodat jij hiermee kunt werken.  
(Bron: De winst van het werkgeheugen, Tracy en Ross Alloway, 2014)

Woordenschat als bouwstenen van de taal.

Woordenschat vormt de basis van communicatie om omdat het de woorden zijn die betekenis geven aan een zin. Om tot zinvolle communicatie te komen, moet je de woorden aan elkaar rijgen volgens welbepaalde regels, namelijk de regels van de grammatica. Je kan met dezelfde woorden twee verschillende zinnen maken naargelang de positie van de woorden in de zin. Biedt dan ook veel woorden aan in diverse contexten. Neem kinderen mee naar de supermarkt niet alleen om boodschappen te doen, maar ook de verschillende producten benoemen, te voelen, te ruiken en te proeven (nadat je ze gekocht hebt uiteraard). Bij jongere kinderen begint het al tijdens het aan en uitkleden. Benoem de lichaamsdelen, de kledingstukken of misschien wel het gebruik van de voorzetsels.

Spreken bij kinderen met dyslexie

Tijdens spreken ervaren kinderen met dyslexie de minste hinder van lees- en/of spellingproblemen.  Er is aangetoond dat leerlingen met dyslexie problemen hebben met het oproepen van woorden uit het langetermijngeheugen.
Vaak ligt het woord op het puntje van hun tong, iets wat we allemaal wel eens hebben, maar bij kinderen met dyslexie komt dit veelvuldig voor. Ze kunnen er niet opkomen. We spreken dan van woordvindingsproblemen, de woordenschat is echter wel goed!

Kinderen met dyslexie kunnen door de woordvindingsproblemen bij spreken voor een groep meer stress ervaren, omdat ze weten dat ze niet altijd op de juiste woorden kunnen komen. Hierdoor worden de woordvindingsproblemen vaak nog erger.

Laat een leerling zoveel mogelijk ontspannen tijdens dit soort spreeksituaties, misschien door te beginnen met een grapje. Humor laat mensen ontspannen (hierover later meer). Laat leerlingen voldoende spreekervaring opdoen voordat ze alleen voor de klas moeten spreken.